Blog

Metoda NDT-Bobath, jest jedną z najbardziej znanych koncepcji rehabilitacji  dzieci i dorosłych na świecie. W Polsce stosuje się ją z dużym powodzeniem dla wcześniaków, niemowląt i starszych dzieci z zespołami neurologicznymi, ortopedycznymi, genetycznymi oraz prezentującymi opóźnienia rozwojowe.

Metoda NDT-Bobath  została  opracowana  w latach 40tych XX wieku w Londynie przez  fizjoterapeutkę  Bertę Bobath i Karla Bobath, neurologa. Małżeństwo Bobath zajmowało się na początku rehabilitacją dorosłych pacjentów z uszkodzeniami neurologicznymi. Ich badania dotyczyły analizy rozłożenia napięcia mięśniowego z wykorzystaniem prawidłowych wzorców ruchowych. W oparciu o  początkowe założenia metody, szwajcarska lekarka, pediatra, Elisabeth Koeng i fizjoterapeutka Mary Quinton rozwinęły tę metodę w leczenie neurorozwojowe (Neurodevelopmental Treatment), szczególnie przydatne w rehabilitacji niemowląt, wcześniaków i małych dzieci.

Założenia Metody NDT-Bobath

Terapia metodą NDT-Bobath bazuje na wiedzy z zakresu neurofizjologii i  znajomości prawidłowego rozwoju dziecka. Opiera się  na stwierdzeniu, że rozwój dziecka z dysfunkcją centralnego układu nerwowego przebiega inaczej niż rozwój prawidłowy. Dziecko z uszkodzonym ośrodkowym układem nerwowym ma odmienne odczucia czuciowo-ruchowe, dlatego nieprawidłowo interpretuje  swoje ciało, nieprawidłowe są także jego ruchy.

Głównym założeniem tej metody jest  pomoc we wszechstronnym rozwoju dziecka i ułatwienie mu wykonywania podstawowych czynności życiowych, na które pozwolą obecne uszkodzenia układu nerwowego lub dysfunkcje narządu ruchu.

Główne zasady terapii metodą NDT Bobath obejmują:

• normalizację  napięcia mięśniowego(obniżanie podwyższonego lub zwiększanie obniżonego) przez zastosowanie różnych technik
• hamowanie nieprawidłowych odruchów
• wyzwalanie prawidłowych wzorców ruchowych poprzez wspomaganie i prowadzenie ruchu z punktów kontroli takich jak m.in. głowa, obręcz barkowa lub obręcz biodrowa
• wykorzystanie zdobytych umiejętności w życiu codziennym
•  rozpoczęcie terapii jak najwcześniej, gdy zauważalne są pierwsze nieprawidłowości w rozwoju niemowlęcia
• zapobieganie deformacjom w stawach, dążenie do liniowości w ustawieniu całego ciała i poszczególnych jego odcinków

Certyfikowany terapeuta NDT Bobath zajmuje się normalizacją napięcia mięśniowego w całym ciele pacjenta. Terapia małego dziecka jest również pracą nad zmysłami propriocepcji, dotyku, równowagi, wzroku, słuchu w celu uzyskania prawidłowej informacji dotyczącej prawidłowego ustawienia całego ciała  i wykonania ruchu jak najbardziej zbliżonego do fizjologicznego. Istotne jest ćwiczenie ruchów  służących jakiejś konkretnej funkcji np. chwytaniu zabawki, poruszaniu się. W tym celu służą także odpowiednio dobrane zabawki i przyrządy np. piłki, wałki.  Ćwiczenia dobierane są indywidualnie. Bardzo ważna jest prawidłowa pozycja całego ciała i jego segmentów i dystrybucja obciążenia danej części ciała. Istotne są też ćwiczenia równoważne, podczas których pacjent ćwiczy aktywne przenoszenie ciężaru ciała. Podczas terapii ważne jest, aby dziecko czuło się bezpiecznie, komfortowo, w miarę możliwości nie płakało i uczestniczyło aktywnie w ćwiczeniach. Ważnym elementem terapii jest kontynuacja rehabilitacji w domu podczas codziennej aktywności dziecka i pielęgnacji  tzn. podczas zabawy, karmienia, przewijania, noszenia itp.

 Wskazania do Terapii NDT-Bobath

Rehabilitacja NDT- Bobath pozwala na diagnostykę oraz prowadzenie terapii u noworodków, niemowląt i  dzieci  w przypadku:

• asymetrii,
• problemów z dystrybucją napięcia (obniżone lub podwyższone napięcie mięśniowe),
• zaburzeń rozwoju psycho–ruchowego,
• uszkodzeń splotów nerwowych,
• chorób nerwowo–mięśniowych typu SMA,
• przepukliny oponowo–rdzeniowej,
• wad rozwojowych,
• zaburzeń koordynacji,
• zaburzeń karmienia,
• mózgowego porażenia dziecięcego (hemiplegii, diplegii, tetraplegii),
• zespołów genetycznych np. Zespołu Downa
• wad postawy

Efekty terapii:

• poprawa dystrybucji napięcia mięśniowego w ciele pacjenta
• poprawa liniowości czyli ustawienia części ciała względem siebie i ekonomii ruchu
• poprawa kontroli ciała i jego elementów w przestrzeni i celowości ruchów
• zwiększenie siły mięśniowej
• poprawa równowagi
• aktywizacja pacjenta
• stymulacja prawidłowego rozwoju

Kinesiotaping, inaczej plastrowanie dynamiczne, jest jedną z metod terapeutycznych używanych przez fizjoterapeutów. Polega na oklejaniu specjalnymi elastycznymi taśmami określonych obszarów ciała, nie tylko w obrębie narządu ruchu, ale też układu limfatycznego i w terapii blizn. Twórcą koncepcji jest japoński chiropraktyk dr Kenzo Kase, który opracował materiał do produkcji taśm i sposoby aplikacji.

Taśmy mają charakterystyczne właściwości, gdyż są wykonane z bawełny o grubości i rozciągliwości identycznej jak ludzka skóra. Dzięki temu nie usztywniają ruchów, ale przyklejone do skóry dynamicznie współpracują z nią i mięśniami. Są pokryte specjalnym klejem medycznym, który dobrze przylega do skóry. Nie powodują nieprzyjemnych odczuć podczas noszenia. Istnieją różne techniki aplikacji plastrów w zależności od dolegliwości, obszaru, celu aplikacji itd.

Kinesiotaping jest bardzo skuteczny, bo wspomaga proces leczenia, łagodzi objawy lub pomaga w uzyskaniu funkcji. Nie jest zwykle jedynym  sposobem  terapii w danym przypadku.

Wskazania do stosowania:

• dolegliwości bólowe mięśni i stawów,
• urazy i kontuzje w obrębie narządu ruchu,
• wady ustawienia stóp i kończyn,
• stabilizująco przy obniżonym napięciu mięśniowym,
• wady kręgosłupa i klatki piersiowej,
• porażenia nerwów,
• obrzęki limfatyczne,
• terapia punktów spustowych,
• terapia pacjentów neurologicznych np. w celu poprawy funkcji chwytnej ręki.

Samodzielny chód dziecka

Samodzielny chód pojawia się około 1 roku życia, ale całkowity rozwój funkcji stopy trwa do 3 roku. Pierwsze tygodnie samodzielnego poruszania to nauka kontroli swojego ciała i oczywiście stóp. Dziecko może wtedy wyginać stópki, stawiać je na wewnętrznej lub zewnętrznej krawędzi, może też chodzić na palcach. Maluszek doskonali wtedy swoje reakcje równoważne i kształtuje sklepienie stóp.

Stopy spełniają bardzo ważne funkcje:

•  amortyzacyjną, ponieważ chronią ciało przed wstrząsami,
•  komunikacyjną, dając możliwość poruszania się w przestrzeni,
• czuciową, gdyż  na stopach znajduje się dużo receptorów, dzięki którym, można rozpoznawać temperaturę, fakturę, kształt, twardość podłoża oraz ocenić pozycję ciała w przestrzeni,
• równoważną, ponieważ  stopy utrzymują  ciało w pionowej pozycji podczas chodu , biegu, tańca itp.

Prawidłowy wzorzec chodu i wzorzec chodzenia na palcach

Prawidłowy wzorzec chodu rozpoczyna się od kontaktu pięty z podłożem, jednocześnie unosi się przód stopy i palce, potem cała stopa przetacza się po podłożu, a na końcu dynamicznie odbija się od niego. Jest to tzw. mechanizm propulsji. W przypadku, gdy dziecko chodzi tylko na palcach, styczność z podłożem mają jedynie palce i przód stopy, pięta uniesiona jest do góry, a więc nie wszystkie receptory umieszczone na stopie odbierają bodźce z zewnątrz, nie ma też udziału wszystkich mięśni odpowiedzialnych za kształtowanie sklepienia stopy. Dochodzi do spłaszczenia łuku poprzecznego stopy, który biegnie od 1 do 5 głowy kości śródstopia i jest konstrukcją stawowo-więzadłowo-mięśniową, która stabilizuje stopę i amortyzuje wstrząsy, na które jest narażona. Ścięgno Achillesa, które przyczepia się do guza piętowego, ulega skróceniu, co ogranicza ruchomość w stawie skokowym czyli zginanie stopy do góry oraz odwracanie jej i nawracanie. Wszystkie funkcje stopy ulegają wówczas zaburzeniu.

Konsekwencje długotrwałego chodu na palcach:

• nieprawidłowe ustawienie miednicy w pochyleniu ku przodowi ciała, a co za tym idzie, rozciągnięcie mięśni brzucha, skrócenie mięśni prostowników odcinka lędźwiowego kręgosłupa,
• nierównomierne obciążenie całego układu kostno-stawowo-mięśniowego,
• nieprawidłowe odczucia sensoryczne z receptorów stóp odpowiedzialnych za czucie powierzchowne i głębokie,
• nieprawidłowe obciążanie stóp, potykanie się, przewracanie,
• słabsza równowaga statyczna i dynamiczna np. problem ze staniem na 1 nodze lub skakaniem,
• kłopoty z dobraniem obuwia lub włożeniem stopy do bucika.

Co utrwala nieprawidłowy wzorzec chodzenia na palcach u dziecka?

• zbyt wczesna pionizacja dziecka, stawianie go, zanim samo stanie, stosowanie chodzików,
• prowadzanie maluszka za rączki, zanim sam postawi pierwsze kroki,
• za małe lub za sztywne  buty,
• źle zaadoptowana przestrzeń do zabawy np. za śliska podłoga, za twarda lub wysoki stolik przy którym dziecko stoi bawiąc się,
• zbyt dużo emocji, za dużo bodźców  pobudzających układ nerwowy  małego dziecka(wtedy chodzenie na palcach może być sposobem na rozładowanie tych emocji).
  
  Przyczyny chodzenia na palcach :
• nieprawidłowe ułożenie w macicy, zbyt mało miejsca dla płodu i w konsekwencji wrodzony przykurcz ścięgna Achillesa,
• nadpobudliwość  psychoruchowa -ADD lub ADHD,
• całościowe zaburzenia rozwojowe- autyzm, zespół Aspergera,
• obniżone napięcie mięśniowe w centrum ciała(słabe mięśnie brzucha), dziecko może kompensować deficyt stabilizacji w tej części ciała przez wspinanie się na palce,
• uszkodzony centralny układ nerwowy, który reguluje napięcie mięśniowe w obrębie ciała np. u dzieci z mózgowym porażeniem dziecięcym,
• zaburzenia integracji sensorycznej, problem z modulacją bodźców dotykowych czyli kontrolą ich przez ośrodki mózgowe. Może to być nadwrażliwość dotykowa, w której sygnały docierające z receptorów stóp są nadmiernie wzmacniane  lub podwrażliwość, w której bodźce te są wyhamowywane. W obu przypadkach dziecko może chodzić na palcach unikając bodźców lub dostarczając ich sobie,
• niezintegrowany odruch toniczny szyjny, gdy w przypadku odgięcia głowy do tyłu wzrasta napięcie mięśni prostowników.

Kiedy chód na palcach jest nieprawidłowością  i co z tym zrobić:

Małe dziecko może chodzić na palcach na początku samodzielnego chodzenia, szczególnie jeśli zaczęło chodzić wcześnie, przed 1 rokiem życia. Jeśli stan taki trwa dłużej niż kilka tygodni i maluch rzadko obciąża całą stopę na podłożu lub dziecko jest starsze, ma powyżej 2 lat i chodzi na palcach, należy skonsultować to z ortopedą, który sprawdzi czy nie ma ograniczeń w aparacie kostno-stawowym. W przypadkach uporczywego wzorca chodu na palcach niezbędna   jest wizyta u neurologa dziecięcego, który oceni rozwój dziecka, odruchy neurologiczne i napięcie mięśniowe. W każdym przypadku warto zasięgnąć porady u doświadczonego fizjoterapeuty dziecięcego, który zna się na rozwoju dziecka.

Jeśli niezbędna okaże się  rehabilitacja dobre efekty dają następujące metody, dobrane indywidualnie do danego przypadku:

• masaż
• kinesiologytaping(plastrowanie)
• trójpłaszczyznowa terapia stóp
• terapia NDT-Bobath
• metoda Vojty
• terapia manualna
• terapia integracji sensorycznej

Bibliografia:

• Grażyna Banaszek „Rozwój niemowląt i jego zaburzenia a rehabilitacja metodą Vojty” α-medica press 2002
• Paweł Zawitkowski „Co nieco o rozwoju dziecka” Wydawnictwo Zawitkowski 2007
• Sally Goddard Blythe „Harmonijny rozwój dziecka” Świat Książki 2006
• Svetlana Masgutowa „Integracja odruchów dynamicznych i posturalnych z układem ruchowym całego ciała” MINRRIO 2005